Vũ trụ thuộc về giác quan của trẻ mới sinh ra sao?
Trẻ mới sanh có nhìn thấy gì không?
Trẻ biết phản ứng khi có ánh sáng đủ mạnh. Ông Preyer, một nhà tiên khu về môn tâm lí nhi đồng, nhận thấy rằng đứa con trai của ông, ngay từ ngày thứ sáu, đã biết quay đầu lại khi bồng bé đi xa cửa sổ, nơi mà ánh sáng ùa vào phòng. Hình như vào hồi đó, ánh sáng đã kích thích thị giác của trẻ, nhưng không có gì chứng tỏ rằng nó đã biết phân biệt màu sắc. Thấy một điểm sáng, bé tỏ vẻ chăm chú ngó, đôi khi có những cử động nho nhỏ để nhìn theo vật sáng đó nữa.
Trẻ có nghe thấy gì không?
Trẻ mới sanh nhận được những tiếng động hơi mạnh nhưng chưa phân biệt được các âm thanh cao thấp. Nhưng chỉ ít lâu sau bé biết thích nhịp điệu và đưa nôi cho bé, thì bé dễ thở và dễ ngủ.
Bé có ngửi thấy các mùi không?
Am mô nhắc (ammoniaque) và axit axetic (acide acétique), làm cho bé phản ứng dữ dội, nhưng khó biết được nó phản ứng vì ngửi thấy những mùi đó hay vì những hơi đó kích thích niêm mạc trong lỗ mũi của bé. Theo vài nhà nghiên cứu, có những mùi làm cho bé quay mặt đi để tránh, lại có những mùi khiến bé cử động môi như để mút, mà chắc là bé thích.
Bé biết nếm không?
Chắc chắn là bé biết nếm, nhưng không biết bé có phân biệt được hay không bốn vị chính: ngọt, chát, mặn, chua.
Khi bé bú, nếu bé thấy vị mặn mặn thì thôi không nút nữa, trái lại thấy vị ngọt thì tiếp tục nút.
Bé cảm thấy lạnh và nóng không?
Nhiệt độ ở trên hoặc dưới một mức nào đó thì bé phản ứng lại, nhưng mức độ thay đổi tùy mỗi phần trên cơ thể bé.
Chạm phải bé, đè lên bé, bé có biết phản ứng lại không?
Dĩ nhiên là có. Mà hình như cảm tính đó chính là cảm tính xuất hiện đầu tiên ở trẻ nữa. Chính nhờ cảm tính đó mà môi bé đụng vào vú mẹ hay núm vú bình sữa là nút liền. Cũng nhờ cảm giác đó mà bé nín khóc một lát khi bồng nó lên. Bé có nhiều cách phản ứng bằng các cử động và các tiếng la khóc.
Bé có phản ứng khi thấy đau không?
Có, người ta đã nhận thấy nhiều lần như vậy, mặc dầu chưa biết chắc được khi mới sinh, cảm tính của bé có mẫn nhuệ bằng mấy tháng sau không. Và hình như những trẻ đần độn hồi mới sinh, ít cảm thấy đau hơn những trẻ trí tuệ bình thường.
Đổi tư thế của bé, bé có phản ứng không?
Các bà mẹ đều biết rõ rằng ngay từ mấy ngày đầu, có đứa thích nằm ngửa, có đứa thích nằm sấp, và khi nằm nghiêng thì có đứa thích nằm nghiêng bên này, có đứa thích nằm nghiêng bên kia; mà người ta dễ nhận được bé thích nghiêng bên nào vì đầu bé tự nhiên quay về bên phải hay bên trái, quay về bên nào là bé thích nằm nghiêng về bên đó. Lại thêm bé đã biết phản ứng lại rất sớm khi bé mất thăng bằng. Chẳng hạn khi bồng hổng bé lên khỏi mặt giường độ một tấc rồi thả bé rớt xuống, thì bé đưa hai cánh tay lên khỏi đầu, mở rồi nắm chặt bàn tay nhỏ xíu lại, hai chân quơ quơ, bé đỏ mặt tía tai, la! Vài tháng sau, chỉ cảm thấy tư thế không được vững, bé cũng khóc rồi hoặc không chịu uống.
Bé có phản ứng khi cơ thể bị kích thích không?
Có, và chính những khi be đói, muốn đại tiện hoặc đau bụng, vân vân, bé phản ứng lại nên ta mới hiểu được đa số những cử động của bé trong mấy tuần đầu. Đa số những kích thích trong cơ thể đó cứ theo một chu kì nào đó lại xuất hiện, chỉ sai một chút thôi, chẳng hạn cứ mấy giờ lại thấy đói, mấy giờ thì muốn đại tiện… Đói thì miệng bé chúm ra mút mút mặc dầu chưa cho bé bú, muốn đại tiện hay đau bụng thì bé quơ tay quơ chân, nhăn nhó, có khi khóc lớn tiếng.
Đó, vũ trụ cảm giác của trẻ mới sanh đại khái như vậy. Bây giờ còn một câu hỏi cuối cùng nữa:
Bé cảm xúc được những gì ?
Tiến sĩ Spitz, một nhà chuyên nghiên cứu các trẻ trong năm đầu, đã kiên nhẫn nhận xét tỉ mỉ và thấy rằng trẻ mới sinh chỉ biết có mỗi một thứ cảm xúc, thứ cảm xúc tiêu cực, mơ hồ không thể gọi bằng một tên nào khác được, mà nguyên nhân trực tiếp là do trẻ thấy đau đớn khó chịu về thể chất, như thấy bao tử thắt lại vì đói, thấy nhiệt độ thay đổi đột ngột, thấy mất thăng bằng v.v… Những lúc như vậy, trẻ phản ứng lại một cách tiêu cực, la, khóc, hất cái vật làm cho trẻ khó chịu đi.
Nhưng, bạn sẽ hỏi tôi, khi bé no ấm, thấy thoải mái, thì bé chẳng biểu lộ một cảm xúc tích cực ư? Spitz đáp rằng ông chưa biết rõ thái độ thoải mái đó có thật là một cảm xúc không. Theo ông thì có lẽ khi được bú, ấp ủ, âu yếm, đứa bé mới sinh không có một cảm xúc đặc biệt nào cả; bé chỉ thụ động nhận những cái đó, không thể bảo rằng những cái đó làm cho nó thích được. Chỉ có thể bảo rằng những cái đó không làm mất sự yên ổn, mất cái tình trạng nửa thức nửa ngủ của bé, vì không gây cho bé một cảm xúc tiêu cực nào, thế thôi.
Dĩ nhiên, như vậy ít quá, và bà mẹ mới sinh con ra, bồng con trong tay, nhìn con nép vào ngực mình, mà tưởng tượng con đã biết: suy nghĩ, muốn này muốn nọ, yêu thương mình v.v… Và người mẹ có lý một phần, vì những khả năng đã tiềm tàng ở đứa bé mới sinh, như cây lê tiềm tàng trong hột lê vậy. Và mặc dù thế giới của đứa nhỏ còn nghèo nàn như vậy, nhưng chính từ sâu thẳm bên trong bé đã phong phú vô cùng: bé đã có một linh hồn bất diệt.
Trích sách Thế Giới Bí Mật Của Trẻ Em